Van Schets tot Trein in Trainworld
De negende tijdelijke tentoonstelling in Trainworld Schaarbeek kreeg de naam’ Van Schets tot Trein’. De schoonheid van de spoorwegwereld in de tekenkunst komt hier op een unieke wijze tot leven. Je komt in de wonderlijke wereld van de spoorwegen zoals die bedacht werd door artiesten. Aan de hand van tekeningen van artiesten uit de architectuur, stripwereld en schilderkunst , samen met designers en afficheontwerpers laten we hen aan het woord over de wereld van de trein. We zien het werk van 13 artiesten, bekend of minder bekend, beslist bemind. Ze laten met hun kunst de pracht van treinen zien.
In de grote inkomhal komen we de eerste twee tegen. Beiden ontwierpen ze een iconisch station in ons land met bijna een eeuw tussen. Architect Louis Dela Censerie ( ° 1838) begon zijn carrière in zijn geboorteplaats Brugge met nieuwe gebouwen en restauraties van het middeleeuwse Brugge. Op het einde van zijn loopbaan kreeg hij de opdracht voor de bouw van Antwerpen Centraal. Inspiratie ervoor vond hij in het Pantheon Rome en in het station van het Zwitserse Luzern. Bewonder nu enkele van zijn originele werken, van zijn tekentafel over de bouw van Antwerpen CS. In de andere hoek van de hal: bijna 100 jaar later hetzelfde beeld over Luik- Guillemins, een werk van Santiago Calatrava ( Valencia 1951). Ook zijn schetsen staan voor de maquette van het Luikse station.
André Franquin, de striptekenaar, vooral bekend door Guus Flater en Robbedoes, geeft een speelse kijk op de treinwereld. Hij was geobsedeerd door beweging. Zijn motto was dat een creatie van een personage of machine die geloofwaardig beweegt alleen maar kon door eerder de interne werking ervan te begrijpen. Een voorbeeld: bij het tekenen van een locomotief moet je de bewegingen van de stangen juist weergeven en de wrijving van het metaal van de wielen op de sporen nauwkeurig kunnen vertalen. Zijn schetsen laten zien hoe hij de dynamiek van de trein in zijn striptekeningen integreerde.
Ook internationale bijdragen zijn er met de Chinees Li Kunwu ( schilder, tekenaar, karikaturist). In volle coronaperiode was er zijn eerste tentoonstelling in Brussel met originele inkttekeningen over het spoor ‘ Van Peking tot Hankow’. De pandemie strooide echter roet in het eten. Nu is Li er terug met eigen werk, een vijftal originele werken over de constructie van een spoorweg epos in China: de Yunnan spoorweg, een toenmalige Belgische –Chinese onderneming met bruggen over de legendarische Gele rivier.
Paul Delvaux laat je genieten van een niet eerder gepubliceerd schilderij, dat ontwaakt uit een lange winterslaap. Het werk ‘ Panorama van Watermaal-Bosvoorde ( 1982) komt uit het archief van de gemeente Watermaal-Bosvoorde. Het vervangt ‘ De Laatste wagon’ een werk van Delvaux dat reeds van in het begin in bruikleen was in Trainworld en nu op een internationale tentoonstelling tijdelijk pronkt.
Twee grootheden die hun stempel ook op de Belgische Spoorwegen drukten zijn Victor Horta en Henri van de Velde.
Een hoogtepunt is de selectie van originele tekeningen van Victor Horta, die voor het eerst aan het publiek worden getoond. Deze tekeningen belichten zijn werk aan het station van Brussel Centraal. Hij had hier een meesterlijke architecturale visie maar de afloop was pijnlijk.
Horta ( 1861-1947) begon met een art- nouveau stijl voor huizen, maar wilde meer blijvende glorie met grote opdrachten. Een opdracht voor de bouw van Brussel Centraal als station begon in 1912. Hij vond er een neo-classicisme voor, als het ware een begin naar art-deco. Het zou echter nooit volledig doorgaan. De twee wereldoorlogen waren spelbreker. Toch kon hij zijn idee nog waarmaken in het nieuwe Paleis voor Schone Kunsten. Hoe het verder afliep met de bouw van Brussel Centraal wordt duidelijk gemaakt in een film met originele nieuwsbeelden.
Henri van de Velde kende meer succes met de spoorwegen. Hij was schilder, architect en pionier in design. Hij was gedurende 10 jaar verbonden als designer en creatief directeur bij de NMBS. Hij stond zowel in voor vernieuwing van rollend materiaal, als voor de bouw van nieuwe stations ( zie Blankenberge en Auvelais) en voor het creëren van diverse technische voorzieningen. Het gekende B logo van de NMBS dateert uit 1935 en is van de hand van van de Velde. Bekijk zijn originele diagrammen over het logo. Als kers op de taart worden twee authentieke rijtuigen uit de jaren ’30, ontworpen door van de Velde, exclusief tentoongesteld. Het MS35 stel uit 1935 en het K1 –rijtuig werden speciaal voor deze gelegenheid gerestaureerd en bieden een uniek inzicht in van de Velde’s vooruitstrevende ideeën over comfort en stijl op de trein.
In het kader van de tentoonstelling wordt een naslagwerk gepresenteerd over het werk van Horta voor het station van Brussel-Centraal en het belicht ook de samenwerking tussen Henry van de Velde en de NMBS in de jaren 1930 en is gericht op het ontwerp van rijtuigen, stations, spoorweggebouwen en seinhuizen.
François Schuiten is strip auteur en scenograaf. Hij was ook scenograaf voor Trainworld zelf. Hij is een grote fan van de iconische Type 12 locomotief, een ster attractie in Trainworld. Beroemd voor zijn aerodynamische vorm en groene kleur met gele strepen. Door zijn fascinatie ontwierp Schuiten in 2012 een stripverhaal ‘ Schoonheid’ over Type 12. Vier van de originele platen staan tentoon.
Ook affichekunst komt aan bod. Hier geen spoorwegmateriaal maar toeristische affiches. De twee bekende affichekunstenaars uit het midden van de 20e eeuw vinden we hier. Armand Massonet maakte in 1950 een reeks van 10 toeristische affiches met het beeld van een stad of een regio. Herman Verbaere werkte dan weer tussen 1935 en 1967 voor de NMBS voor spoorwegaffiches.
Jean Poupaert maakte voor de NMBS ongeveer 139 potloodtekeningen van stoomlocomotieven. Een selectie uit het archief komen we ook tegen. En Phil Dambly was redacteur bij Het Spoor, het personeelsblad van de NMBS. Hij had succes met zijn reeks: Durail Junior. Hij was ook auteur van een bijbel over de Belgische Spoorwegen: de twee delen die luisterde naar de naam, ‘ Vapeurs en Belgique en Onze Onvergetelijke Stomers’.
Op het einde van de tentoonstelling is er nog een film over het project in samenwerking met het Brussels Gewest om op de rotonde Van Praet , niet ver van het museum , een sculptuur te plaatsen met als onderdeel een oude NMBS locomotief. Een machine verwerkt in dierenvorm is hier de insteek. Uitleg in de film door François Schuiten en Pierre Matter.
Als bezoeker kan je op sommige plaatsen ook creatief de handen uit de mouwen steken. Er is een interactieve tekenexpo in vier verschillende zones verspreid over het museum. Aan het onthaal is er het boekje om je wegwijs te maken, Van Schets tot Trein, de grote kunstenaars van de spoorwegwereld En Jij?
De tijdelijke tentoonstelling loopt van 19 september 2024 tot 11 mei 2025.
Tekst en foto’s: Gust Charrin.
